Dilemma vragen zijn mooie ijsbrekers om een gesprek opgang te krijgen, buiten je comfortzone te komen en mooie herinneren te maken en te delen in het proces. Ze kunnen zelfs dienen als een productieve kick off van een digitale meeting of teambuilding oefening. Wij vinden het leuk om dit te doen aan de hand van duurzame keuzes. Want het is knap lastig om dagelijks de meest duurzame keuzes te maken. De duurzame keuze qua isolatiemateriaal is daar ook één van voor velen. Gebruik deze vragen vooral ook om samen met vrienden, collega's en familie te ontdekken hoe gelaagd antwoorden kunnen zijn. En respecteer verschillende perspectieven. Laat het niet tot te heftige discussie leiden. Dat is juist contraproductief. Houd het luchtig.

Deze lijst is samengesteld door Joost van der Waal, oprichter van Isoleerbewust. Jaren geleden zocht ik als architect duurzamere isolatie en kwam uit bij ecologische isolatie. Maar ook tussen ecologische isolatiematerialen zit weer verschil in duurzaamheid. Ik vind het daarom een leuk spel en proces om uit te zoeken wat duurzamer is. En dan kom je bij isolatie bijvoorbeeld uit bij gras, houtvezel, cellulose, stro en miscanthus.

Leuke vragen om te stellen

Of je de dilemma vragen nou wilt gebruiken voor team building, een diepere connectie te krijgen met iemand of je gesprekspartner op te warmen, het zijn leuke vragen om te stellen en zetten je aan het denken. Het zijn leuke vragen om te stellen maar ook regelmatig zijn het morele vragen. Zoals over vliegen en vlieg-schaamte.

Dilemma's in de vorm van vragen voor vrienden of collega's zijn perfect om spanning te verlichten en vrijuit te communiceren, vooral als jullie elkaar voor het eerst ontmoeten. De volgende keer dat je met een vriend of collega in een kamer zit, sla dan de smalltalk over en maak gebruik van de onderstaande vragen. Het zijn ook leuke vragen voor je crush. Zo leer je elkaar beter kennen. En ontdekken jullie of de kernwaarden matchen.

In Amerika zijn de "would you rather" vragen populair. In het Nederland betekend dat zoiets als "zou je liever". Dilemma op Dinsdag is daarmee bekend geworden.

Mijn vriendin zou zeggen: kijk niet alleen naar de CO2-uitstoot maar ook naar de sociale component van een keuze of dilemma.

Wat is duurzamer?

Dilemma vragen: Algemeen

1. Man of vrouw zijn? [Mannen beginnen oorlogen, vrouwen baren kinderen]
2. Een kind hebben of een Ferrari bezitten? [Een westers kind heeft toch een behoorlijk CO2 voetafdruk]
3. Een bestaan als nomade, digitale nomade of een vaste woon- en verblijfplaats? [Vliegen die nomaden tegenwoordig niet heel de wereld rond? Maar online werken kost ook veel energie net als huizen bouwen]
4. Omnivoor, veganist of vegetariër zijn?
5. Een Europees, Aziatisch, Noord-Amerikaans, Zuid-Amerikaans of Afrikaans dieet?
6. Nederlander, Belg, Duitser of Chinees zijn?
7. Werken om te kunnen leven of leven van wat de ondergrond biedt?
8. Verhuizen voor werk of langer reizen naar werk?
9. Wonen in de stad of op het platteland? [Op het platteland moet je ver met de auto rijden voor je boodschappen en kinderopvang]

Dilemma vragen: Thuis 

1. Energiezuinig nieuwbouwhuis of een slecht geïsoleerd bestaand huis? [Rebound-effect van energie en geld besparen is dat mensen een nieuwe led-tv kopen of een extra vliegvakantie boeken]
2. Energiezuinig nieuwbouwhuis of een bestaand huis energiezuinig maken?
3. De vloerverwarming continu aanhouden of uitzetten in de nacht?
4. Oud huis isoleren of een goed geïsoleerd nieuwbouwhuis kopen? [Het bouwen van een nieuwbouwhuis kost even veel energie als 15 tot 20 jaar aan energie opstoken in een bestaand huis] 
5. Je huis isoleren met glaswol, steenwol, PIR of PUR of met houtvezel, hennep, vlas, gras, stro, cellulose? [Doe een huisscan en laat je huis ecologisch isoleren - Kleine aanpassing, grote impact]  
6. Nulopdemeter huis of een volgens de norm geïsoleerd bestaand huis?
7. Houten huis of stenen huis?
8. Lichtje aan of een kaarsje? [Een kaarsje is romantischer, maar niet goed voor je gezondheid]
9. Afval thuis scheiden of in de afvalverwerkingsfabriek?
10. Verwarmen op 15 graden als niemand thuis is of niet?
11. Plassen tijdens het douchen of plassen op de wc? [Dit is toch een no-drainer?]
12. Korter douchen of minder rundvlees eten? [Een kilo rundvlees kost al snel 15.000 liter water]
13. De verwarming aan doen of een paar dikke wollen truien kopen? [Die schapen poepen ook]
14. Tijdens koudere herfst- en wintermaanden samen naar een warm land op vakantie of samenwonen in een slecht geïsoleerde bovenwoning? [Sowieso beter je dak isoleren dan toch? Check hier]
15. Na het poepen goed afvegen of onderbroeken vaker wassen? [Niet teveel proppen hé?!]
16. Je huis isoleren met minerale, synthetische of natuurlijke isolatiematerialen? [Dit vinden wij een no-brainer. We willen toch allemaal ecologisch goed doen in plaats van minder slecht? Check hier]
17. Na het poepen wc-papier in de wc gooien, in een emmer of een bidet gebruiken?
18. Minder onderbroeken hebben en vaker wassen of meer boxershorts hebben en minder vaak wassen? [Lekker nat ondergoed. Er zit toch aardig wat watergebruik in katoenproductie?]
19. Lamp aan laten staan of vaak opnieuw aanzetten? [Kost het ook extra energie om een lamp aan te zetten?]
20. Tv in standby-stand of steeds opnieuw aanzetten? [Een tv gebruikt ook 'opstart'-energie toch?]
21. Gloeilamp of ledlamp? [Een ouderwetse gloeilamp gaf ook heerlijk warmte af. Nu moet ik het licht aanzetten én de verwarming.]
22. Papier gemaakt van boom, bamboe of steen?
23. Huis isoleren of duurzame energie afnemen? [Lekker met PUR isoleren en dan de klimaatinstallatie aanzetten met zonnepanelen erbij om als nog een gezond binnenklimaat te krijgen?]
24. Energie zelf duurzaam opwekken of duurzame energie afnemen?
25. Je tandenpoetsen met een elektrische tandenborstel of een plastic tandenborstel? [Als je maar geen slechte adem hebt toch?]
26. Gladde vloer stofzuigen of dweilen?
27. Verwarmen met hout, gas of elektriciteit?
28. LED-tv of LCD-tv?
29. Bij warm weer een warme of koude douche?
30. Muggen weren met en hor of klamboe?
31. Kwast afspoelen in de wasbak of steeds een nieuwe kwast gebruiken? [Afspoelen van een kwast in de wasbak is milieuvervuilend. Steeds een nieuwe kwast kopen kost ook grondstoffen]
32. Vuur aansteken met lucifers of een aansteker?
33. Kapotte kleding inleveren of gebruiken voor andere dingen in huis? [Als je kleding in een kledingcontainer gooit wordt het toch zeker wel gebruikt? Voor het poetsen van schoenen is een oude boxershort met gaten prima.]
34. Kapotte kleding inleveren of weg gooien bij het afval?
35. Een mug doodslaan of een bij? [Bzzzzz...BAM]
36. Film kijken via DVD of een film streamen op tv? [Een DVD waar kun je dat nog in stoppen?]

Dilemma vragen: Voedsel

1. Eten afhalen, laten bezorgen of zelf klaar maken? [Een restaurant kan toch veel efficienter grotere porties koken? Alleen moet het dan wel bezorgd worden.]
2. Minder vlees eten of eigen energie opwekken?
3. Rijst, pasta, of aardappels?
4. Bier of wijn?
5. Etensresten bewaren met inpakfolie of etensresten weggooien? [Dat plastic folie gooi je toch niet naar 1x weg?]
6. Geitenmelk, sojamelk of koemelk? [Voor sojateelt worden hele stuken oerwoud gekapt]
7. Vis of vlees? [Of gewoon allebei niet?]
8. Echte boter op brood of margarine?
9. Olijfolie of braadboter?
10. Thee of koffie?
11. Voedsel kweken of kopen? [Niemand kan het zo efficiënt als de boer of kasser]
12. Water uit de kraan of uit een fles?
13. Koken met verse ingrediënten of uit een potje?
14. Elke dag eten van een nieuw plastic bord en bestek of elke dag je bord en bestek in de vaatwasser? [Die vaatwasser kost ook aardig wat water en energie]
15. Verse groente eten of diepvries groente en ingeblikte groente?
16. Verpakte of onverpakte groenten?

Dilemma vragen: Gezondheid

1. Stoppen met roken of minder kleding kopen?
2. Sporten bij een sportschool of helemaal niet sporten?
3. Sporten binnen of buiten? [Lekker warm binnen sporten, of je kleding wassen nadat je zeiknat bent geregend]

Dilemma vragen: Op werk

1. De trap pakken of de lift? [Lekker duurzaam joh al die boerenkool eten en weer verbranden]
2. Eigen lunch meenemen of gezamenlijk lunch inkopen?
3. Kantoorbaan of ZZP-er?
4. Airco of ramen open?
5. Kantoorgebouw langer leeg laten staan of tijdelijk herbestemmen?
6. Een witte website of zwart?
7. Een email printen of op je Ipad bekijken?

Dilemma vragen: Spullen

1. Kleding in een winkel kopen of laten bezorgen?
2. Spullen goedkoop uit China laten verschepen of langer op internet zoeken naar vergelijkbare spullen uit Europa? [Komt niet alles uit China? Serven op internet met al die datacenters kost veel energie]
3. Zonnepanelen goedkoop uit China halen of duurdere zonnepanelen uit Europa? [Vraag het Joren van Groenpand, die weet het wel]
4. Papieren boek of E-reader?
5. Papieren of digitale media?
6. Een email lezen op je PC of printen?
7. Bril of lenzen?
8. Kozijnen om de 5 jaar schilderen, of bij rot nieuwe kozijnen aanschaffen? [Is lak niet allemaal van olie gemaakt?]
9. Auto zolang mogelijk gebruiken of regelmatig een nieuwe energiezuinigere auto? [Je kunt je niet naar een betere wereld consumeren]
10. Telefoon zolang mogelijk gebruiken of regelmatig een nieuwe telefoon?
11. Koelkast zolang mogelijk gebruiken of regelmatig een nieuwe energiezuinigere koelkast? [Kun je je oude koelkast niet na-isoleren?]
12. Desktop pc of laptop?
13. Dekbed van dons of synthetisch?
14. Katoenen kleding of synthetische kleding?
15. Bamboe zonnebril of een plastic zonnebril?
16. Hergebruiken van spullen of materialen verwerken in nieuwe spullen?
17. Tijd checken op een horloge of op telefoon? [Je telefoon gebruikt toch veel meer energie dan een horloge?]
18. Hergebruiken van bierflesjes en afwassen of vermalen en er steeds nieuwe flesjes van maken?
19. Producten van ver laten bezorgen of zelf printen/bouwen met lokale grondstoffen?

Dilemma vragen: Vervoer

1. Lopen, fietsen, autorijden of met het OV?
2. Doorfietsen met een lekke band of met het openbaar vervoer?
3. Fietsen door de regen met een goed regenpak of het openbaar vervoer gebruiken? [Zo'n goed regenpak is toch vaak van olie gemaakt?]
4. Airco in de auto aanzetten of de ramen open? [Een open autoraam geeft toch nog best veel weerstand]
5. Pizza laten bezorgen als je vriendin niet thuis eet of 20 kilometer rijden met de auto en bij een vriend eten? [Bezorgers rijden nu allemaal op elektrische fietsen toch?]
6. Vakantie met een cruiseschip of met het vliegtuig?
7. Elke dag met de auto naar werk of één keer per jaar een verre reis met het vliegtuig? [Sommige mensen doen het hele jaar door zuinig aan en vinden dat ze dan een verre reis hebben verdiend]
8. Vakantie binnen Europa met auto en caravan of met het vliegtuig en een auto huren op locatie? [Zo'n sleurhut achter je auto kost aardig wat extra benzine]
9. Elektrische auto of brandstofauto? [De productie van batterijen is toch super slecht voor het milieu?]
10. Fietslicht aangedreven door een dynamo of led fietslicht?
11. Elektrische fiets of normale fiets? [Weer die grondstoffen voor een batterij]

Dilemma vragen: Vermaak

1. Een poes of hond als huisdier?
2. Film kijken op tv of op je smartphone?
3. Naar de bios of naar het theater?
4. Naar het strand of naar het zwembad?
5. Seks met condoom of de pil?
6. Chocola eten of seks?
7. Je schoonmoeder een bloemetje cadeau doen of een doosje bonbons?
8. Een film in ultra HD kijken op netflix of netflixen en chillen?

Overweeg je om je huis te isoleren?

Wist je dat ecologische isolatie tot wel 3 keer langer warmte buitenhoudt dan de meeste gangbare isolatiematerialen die we kennen, zoals glaswol? En wist je dat voor glaswol veel energie nodig is om er soort van 'suikerspinnen' van glas van te maken zodat er stilstaande lucht tussen zit?

Nu je dit weet wil je dan nog wel met glaswol isoleren? Of kies je dan toch liever voor ecologische isolatie die ook nog eens beter voor je gezondheid en de planeet zijn?

Ga biobased isoleren

Doe de huisscan hieronder. In 2 minuten zet jij een stap naar een beter geïsoleerd huis en een lager ecologische voetafdruk. Kleine aanpassing. Grote impact.