Gezond binnenklimaat -Wintercheck

Vanwege de hoge gasprijzen heb je alle ramen en ventilatieroosters gesloten, kieren en naden gedicht en de thermostaat een graadje lager gezet maar je krijgt er hoofdpijn van. Misschien deels ook vanwege de hoge gasprijzen maar waarschijnlijk ook vanwege een ongezond binnenklimaat.

Er zijn een aantal dingen die er voor kunnen zorgen dat je binnenklimaat echt ongezond is. Van wetenschap tot bouwmaterialen, er zijn een heel aantal dingen die je binnenlucht ongezonder kunnen maken dan de buitenlucht.

Climatedeal uit Rotterdam helpt huiseigenaren sinds 2020 met een energiezuinig en gezond binnenklimaat. In die tijd hebben we meer dan 15 huizen geïsoleerd en monitoren we continu de gezondheid van het binnenklimaat.

Wat is een gezond binnenklimaat in huis?

Uit onderzoek van Velux blijkt één op de drie kinderen in een ongezond huis te wonen dat kampt met vocht, schimmel, geluidsoverlast, onvoldoende daglicht en lage temperaturen. Uit het Woononderzoek van 2018 bleek nog eens dat een op de vijf Nederlanders in een huis met vochtplekken of schimmels woont. Van oude huurwoningen gebouwd voor 1960 zit zelfs 40 procent vol vocht en schimmels. Een gemiddeld gezin produceert binnenshuis 10 liter vocht per dag dat in veel van deze gevallen moeilijk naar buiten kan. Om toch een goed binnenklimaat te krijgen wordt regelmatig een nieuwe dure klimaatinstallatie toegevoegd om te kunnen ventileren.

Leven in een slecht binnenklimaat kan lichamelijke gezondheidsproblemen veroorzaken, variërend van jeukende ogen, hoofdpijn, slaapproblemen, huidklachten, problemen met de luchtwegen, tot astma en allergieën. Uit onderzoek door wetenschappers aan de Universiteit van Maastricht blijkt dat ziekteverzuim en de zorgkosten van mensen in een woning met een slecht binnenklimaat aantoonbaar hoger zijn dan die van bewoners van huizen met een gezond binnenklimaat.

Hoe kan een gezond binnenklimaat in huis verslechteren?

De winter brengt nogal wat uitdagingen met zich mee voor een gezond binnenklimaat. De ramen gaan dicht, de verwarming wordt heropgestart en we steken vaker een kaarsje aan. 

90% van onze tijd brengen we gemiddeld binnen door. Vaak met onvoldoende daglicht en te weinig frisse lucht. Binnenlucht kan tot wel vijf keer meer vervuild zijn dan buitenlucht. Als je niet ventileert kan de lucht in je woning vervuilt raken door bijvoorbeeld overtollige CO2, voedseldeeltjes van koken, haren van huisdieren, vluchtige stoffen uit meubels en bouwmaterialen, vocht van baden, douches en wasmachines.

Het is daarom aan te raden de -wintercheck te doen voor een gezond en comfortabel binnenklimaat. Het is vergelijkbaar met een wintercheck voor je auto. In dit geval ga je je binnenklimaat controleren op alle punten die relevant zijn voor je gezondheid en voor warmtecomfort.

Met deze volgende tips voorkom je een ongezond binnenklimaat met teveel vocht en schadelijke stoffen.

Hoeveel ppm CO2 is goed voor binnen?

De concentratie CO2 in de binnenlucht kan in luttele minuten van 400 naar 1200 schieten als bijvoorbeeld een klaslokaal volstroomt met kinderen of we visite hebben thuis. Je moet dan echt 10 tot 30 minuten luchten met een raam of deur open. 

Bij een te hoge concentratie van CO2 word je suf, slaperig en moe. Bij 1400 ppm wordt je denk- en concentratievermogen minder. Steeds meer mensen schaffen daarom een CO2-meter aan om in de gaten te houden of de CO2-concentratie tussen de 400 en 800 ppm blijft. Daarnaast is de CO2-concentratie een goede indicator of een ruimte voldoende wordt geventileerd. 

Tips: 

• Koop een CO2-meter of een luchtkwaliteitsmeter waarbij ook luchtvochtigheid en temperatuur worden gemeten, eventueel ook fijnstof. Meters van rond de €70 bieden goede kwaliteit
• Lucht onmiddellijk als de CO2-concentratie boven de 1200 ppm komt
• Ventileer altijd als je thuis bent via een ventilatierooster, mechanische ventilatie of een raam op een kier
• Installeer een mini WTW-installatie in meerdere ruimtes. Zo ververs je de lucht met een minimaal warmte verlies. Een vraaggestuurde systeem heeft sensoren die meten wanneer er (extra) geventileerd moet worden. 
• Let op: ‘luchten’ is niet hetzelfde als ventileren. Het eerste gebeurd vaak kortstondig om vervuilde lucht snel kwijt te raken
• Reinig ventilatieroosters in ieder geval voor de winter
• Vergeet niet de concentratie CO in je binnenlucht te meten. Dit is iets anders dan CO2. Een CO-melder meet de hoeveelheid dodelijke CO in de lucht en geeft aan dat ergens een onvolledige verbranding gebeurt.

Check hier de beste CO2-meters >>>

Check hier een aantal decentrale WTW-untis >>>

Wat is een goede luchtvochtigheid in huis en hoe kun je deze verlagen of verhogen?

De ideale luchtvochtigheid in huis ligt tussen de 40 en 60%. Boven de 70% spreek je over een vochtige woning. Dit voelt vaak als oncomfortabel en is slecht voor je gezondheid. In de winter voelt het koud en kil aan ook al staat de verwarming aan. Soms is de luchtvochtigheid buiten tot wel bijna 100%. Vaak gaat de luchtvochtigheid in huis dan ook flink omhoog richting de 70% of nog hoger. Als je de luchtvochtigheid wat omlaag wilt in zo'n geval dan is het aan te raden de verwarming aan te zetten, omdat warme lucht meer vocht kan bevatten. 

Een te hoge luchtvochtigheid in huis kun je onder andere merken aan:

• condens op je ramen 
• vochtplekken op de muur of het plafond
• zwarte schimmel in huis
• muffe lucht in huis

Daarnaast kun je in een te vochtige woning ook last krijgen van bacteriën die zich makkelijker verspreiden, huisstofmijten en vluchtige organische stoffen zoals formaldehyde die makkelijker uit bouwmateriaal en meubilair dampen onder invloed van vocht. Bij een hoge luchtvochtigheid kun je last krijgen van astma aanvallen, keelpijn, niezen, verstopte neus, hoesten, piepende ademhaling, benauwdheid, infecties van de luchtwegen.

Een lage luchtvochtigheid kan leiden tot droge ogen en irritatie van neus en keel.

Tips:

• Meet je luchtvochtigheid met een zogenaamde hygrometer, oftewel vochtmeter. Zo’n apparaat kost €10 tot €20. Zo weet je wat je met de volgende stappen moet doen
• Heb je thermostatische radiatorkranen van Tado? Deze meten per knop ook de luchtvochtigheid
• Tijdens koken en douchen voldoende ventileren en deuren van de badkamer en dicht houden. Blijft tot minimaal één uur na het koken/douchen ventileren
• Laat je huis niet afkoelen lager dan 15 °C om condensatie te voorkomen
• Laat je was drogen in een afsluitbare kamer met een raam open
• Zet je meubels niet strak tegen de muur aan
• Pas natuurlijke stuc zoals kalk en leem toe op binnenmuren. Kalk- en leemstuc nemen teveel aan vocht binnenshuis op en staan het weer af aan de lucht als deze droger wordt. Gipsstuc daarentegen kan geen vocht opslaan en draagt dan ook niks bij aan een stabielere luchtvochtigheid
• Los lekkages zo snel mogelijk op
• Pak vochtige muren aan. Dit kost ook meer energie om ze door te krijgen
• Verbeter de isolatie van je huis. Zo kan ecologische isolatie, maar ook ecologische afwerking, bijdragen aan een gezonde vochtbalans.
• Vervang enkel glas en dubbel glas ouder dan 15 jaar

Als je nou een te lage luchtvochtigheid van bijvoorbeeld 20% omhoog wilt krijgen naar de 40% laat dan wel de deur openstaan tijdens het koken/douchen en laat je kleren binnen drogen.

Verwijder stof tussen de radiator

Stof en spinnetjes verzamelen zich in de loop van het jaar met name in de kleine ruimtes in moderne radiatoren. Bij de start van het stookseizoen komt allerlei stof weer los en belast het onze ademhalingswegen en slijmvliezen. Helaas belanden de goede geribde radiatoren bij de schroot, ook al zijn ze makkelijk schoon te maken en geven ze veel warmte af.

Tips: 

• Koop een radiatorborstel of gebruik een oude panty

Ventileer goed als je een open haard, houtkachel of kaars aan doet

Om te hoge concentraties aan fijnstof in huis te voorkomen moet er voldoende frisse lucht aangevoerd worden en niet teveel gecirculeerd.

Tips:

• Laat je schoorsteen schoonvegen voordat je kachel of openhaar weer aangaat
• Als je een kaars uitblaast laat hem dan niet na walmen, maar doof hem geheel

Kook elektrisch en met deksels op je pannen

Bij het koken op gas komen schadelijke rookgassen zoals fijnstof en stikstofdioxide vrij. En daarnaast ontstaat er waterdamp als je zonder deksel water kookt en komt er fijnstof vrij tijdens het koken en met name bij het braden van vlees en het wokken van groenten. Volgens dit artikel van de NOS is er zelfs meer fijnstof achter het fornuis dan langs de snelweg. 

Tips:

• Zet je afzuigkap aan en check of hij minimaal een vermogen heeft van 300 m3/uur
• Kook vloeistoffen met de deksel erop, zo wordt het niet te vochtig in huis

Maak de ventilatierooster in je raam of de filters van je ventilatiesysteem schoon

Het is goed om te checken of frisse lucht nog gemakkelijk door je ventilatierooster of je ventilatiesysteem heen kan. Stof en ander vuil verstopt je ventilatiekanalen en -box waardoor een ventilatiesysteem minder goed werkt. Een vervuild ventilatiesysteem moet harder werken waardoor er meer stroom wordt verbruikt.

Tips: 

• Check je ventilatieroosters en verwijder vuil en spinnenwebben
• Laat je ventilatiesysteem iedere twee jaar onderhouden

Kies isolatiemateriaal met gezond verstand

Als je een isolatiemateriaal uitkiest wil je niet dat het schadelijk is voor je gezondheid. Toch is het isoleren van je huis niet altijd goed voor je gezondheid. 

Isolatiematerialen zoals PIR en PUR kunnen niet goed tegen vocht. Toch zijn synthetische isolatiematerialen de standaard bij nieuwbouw en renovatie. Om te voorkomen dat de isolatiewaarde verloren gaat wordt er een spreekwoordelijke plastic zak over de woning geplaatst. Vocht dat wordt geproduceerd binnenshuis kan niet of nauwelijks naar buiten via de gevel. Dampdicht isoleren met 'ongezonde' bouwmaterialen kan een reden zijn waarom jij en je kinderen ziek worden in je eigen huis. Dit kan vocht- en schimmelproblemen veroorzaken dat schadelijk is voor de gezondheid. Hier moeten dure klimaatinstallaties vaak zorgen voor een gezond binnenklimaat en dat is weerbarstig met qua kosten en onderhoud.

In reguliere bouwmaterialen worden stoffen verwerkt die niet goed zijn voor de gezondheid bij langdurige blootstelling. Een voorbeeld is het synthetische isolatiematerialen PUR waarbij tijdens het aanbrengen schadelijke stoffen kunnen vrijkomen. Een ander voorbeeld is de kankerverwekkende lijmstof formaldehyde die gebruikt wordt in spaanplaten en MDF. Ook kan het radioactieve radon vrijkomen uit bouwmaterialen zoals gips. En bij verven kunnen biocide, oplosmiddel en weekmakers vrijkomen, en ook uit waterdichte stucproducten.

Tips:

• Ecologische isolatiematerialen bevatten geen schadelijke stoffen, wat bijdraagt aan een gezond binnenklimaat. Bijkomend voordeel is dat het niet schadelijke voor je gezondheid is tijdens het verwerken op de bouwplaats. 
• Ecologische afwerking zoals leem en kalk bevorderen ook een gezond binnenklimaat en bevatten geen schadelijke stoffen. Daarnaast bufferen leem en kalk teveel aan vocht en staan het weer af aan de lucht als deze droger is.