Verschillende soorten isolatiemateriaal

Isolatiematerialen zijn er in verschillende soorten en maten. Zo heb je ecologische isolatiematerialen uit de land- of bosbouw maar ook isolatiematerialen met een oorsprong in de petrochemie of van minerale oorsprong. Wellicht worstel jij nog met het kiezen van het juiste isolatiemateriaal en weet je niet goed welke keuze ook goed is voor jezelf en de planeet.

Als je op zoek bent naar isolatie, vraag jij jezelf misschien wel af welke soort isolatie het beste werkt voor jou en je huis of gebouw. En hoewel het geweldig is om zoveel opties te hebben, zoals glaswol, vlas, PIR, kan het ook overweldigend zijn om alle voor- en nadelen van elk type isolatie af te wegen.

Gelukkig is er niet slechts één antwoord voor elk gebouw, waardoor je de vrijheid hebt om de beschikbare opties te ontdekken, vragen te stellen en uiteindelijk een keuze te maken op basis van feitelijk onderzoek.

We vinden het belangrijk om een eerlijke vergelijking te geven van alles wat je moet weten over ecologische isolatiematerialen, maar ook minerale en synthetische isolatiematerialen, zodat de beslissing gemakkelijker voor je is.

In dit artikel, bespreken we:

• Belangrijke overwegingen om in gedachten te houden voordat je kiest
• De voor- en nadelen van ecologische isolatie
• De voor- en nadelen van minerale isolatie
• De voor- en nadelen van synthetische isolatie

Wat te overwegen voordat je het type isolatiemateriaal kiest dat bij jou past?

Met behulp van onderstaande tabellen kun je mede je keuze van isolatiematerialen bepalen. Het laat de belangrijkste verschillen tussen isolatiematerialen zien per categorie. Ga je bijvoorbeeld voor milieuvriendelijkheid of is een hoge brandklasse van het isolatiemateriaal belangrijk voor jou? In de rest van het hoofdstuk wordt dieper ingegaan op de voor- en nadelen per type isolatiemateriaal. 

...maar voordat je kiest nog even dit

De keuze voor het type isolatiemateriaal heeft ook impact in je woning als je aan de binnenzijde isoleert. Dit betekent dat met ecologische en minerale isolatie de isolatiedikte groter is dan bijvoorbeeld bij een synthetische PIR-plaat uitgaande van dezelfde R-waarde. Met een grotere isolatiedikte onder een houten vloer of tussen de houten dakconstructie verlies je weinig tot geen woonoppervlak, maar bij het isoleren van gevels aan de binnenzijde wel. De keuze qua type isolatie hangt dus ook af van je huis en wat er mogelijk is. Zo kan het voorkomen dat niet overal dezelfde R-waarde haalbaar is en ook niet overal ecologische of minerale isolatie toepasbaar is vanwege ruimtegebrek. Dus op sommige plekken voor het behoudt van ruimte is je keuze wellicht anders. Het kan ook zo zijn dat voor jou het handhaven van zoveel mogelijk verkoopbaar vloeroppervlak belangrijk is. 

Bouwfysica

De plek waar geïsoleerd moet worden bepaalt mede welk product het beste is om te gebruiken. Heb je isolatiemateriaal nodig dat ademt zodat de geïsoleerde houten constructie niet gaat rotten mocht er vocht in komen? Of heb je juist vochtwerend isolatiemateriaal nodig in een vochtige ruimte zoals de badkamer zodat het isolatiemateriaal niet kletsnat wordt? Zo zou het dus kunnen voorkomen dat je plaatselijk moet afwijken van je principekeuze, omwille van een goede isolerende werking zonder mogelijke schade na verloop van tijd. 

Ecologische isolatiematerialen

Als het gaat om ecologische of minerale en synthetische isolatiematerialen, is ecologische isolatie gemakkelijk de meer complexe optie waarvoor specifieke technieken, ervaren installateurs en meer benodigde onderdelen en onderdelen nodig zijn om het te laten slagen. Dat gezegd hebbende, ecologische isolatie komt eigenlijk vaker voor dan jij misschien zou denken of opmerken. Naast dat het CO2-positief is draagt het actief bij aan een gezonder en comfortabeler binnenklimaat. Laten we dieper induiken op de voor- en nadelen van dit isolatiemateriaal.

Grasvezel isolatie

Soorten ecologische isolatiematerialen

Natuurlijke isolatiematerialen of ecologische isolatiematerialen  zijn gemaakt van hernieuwbare en teelbare grondstoffen en maken zo het volledig sluiten van grondstof kringlopen mogelijk. De isolatiematerialen zijn composteerbaar, recyclebaar of geschikt voor hergebruik. Ook is er CO2-opslag in de plantaardige materialen omdat -de planten- als grondstof CO2 opnemen uit de lucht. Natuurlijke isolatiematerialen zijn onder andere: vlas isolatie, hennep isolatie, houtvezelisolatie, schapenwol isolatie, cellulose isolatie, kurk en stro. Ze hebben bijna altijd een plantaardige oorsprong, met uitzondering van wol. 

De voordelen van ecologische isolatiematerialen

✅Lagere lange termijn kosten

Ook al kost ecologische isolatiemateriaal wat meer bij de aanschaf, op de langere termijn betaalt dit zich terug doordat het ook in de zomer isoleert tegen hitte van buiten, je minder vaak ziek wordt door het gezonde binnenklimaat, geen last hebt van vocht- en schimmelplekken en de daarbij behorende kosten.

✅Draagt bij aan een gezond binnenklimaat

Een van de grootste verschillen die je zelf gaat merken met ecologische isolatie is het gezonde en stabiele binnenklimaat. Doordat ecologische isolatiematerialen vocht kunnen bufferen en transporteren naar buiten en eventueel weer terug afgeven aan de binnenlucht als deze weer wat droger is, zorgt dit voor een stabielere luchtvochtigheid. Dit draagt bij aan een gezond en aangenaam binnenklimaat. Daarnaast bevatten deze isolatiematerialen geen schadelijke stoffen voor je gezondheid.

✅Houdt hitte langer buiten

Doordat ecologische isolatiematerialen een hoge warmteopslagcapaciteit hebben en een relatief hoge dichtheid gaat op zomerse dagen de hitte van buitenaf in de isolatiematerialen zitten, waardoor het moeilijker doordringt naar binnen. Dit ontstaat doordat de hitte zijn energie kwijtraakt in de natuurlijke vezels waar het gaat zitten in het verdampen van aanwezig vocht. 

✅CO2-positief

Doordat de meeste ecologische isolatiematerialen van plantaardige oorsprong zijn slaan ze CO2 op doordat ze als plant groeien. Zo slaan bomen veel CO2 op en vezelhennep zelfs nog meer omdat het in 4 maanden tijd wel 3 meter hoog kan worden. Deze ecologische isolatiematerialen worden geoogst, verwerkt en getransporteerd waar wel wat CO2 bij uit wordt gestoten maar dat valt in het niet vergeleken met de grote hoeveelheden CO2 die in de materialen zit ‘opgeslagen’.

✅Milieuvriendelijk

Er is geen twijfel over mogelijk dat ecologische isolatie één van de meest milieuvriendelijke opties is voor isolatie. Houdt er wel rekening mee dat het om landbouwgrond vraagt in het geval van hennep en vlas.

De milieuvriendelijkheid van ecologische isolatiematerialen geldt op een heel aantal vlakken:

• Ecologische isolatiematerialen zijn recyclebaar 
• Tijdens de productie of beter gezegd ‘groei’ als plant of boom nemen de isolatiematerialen CO2 op
• Ecologische isolatiematerialen zorgen ook voor een zomerkoel huis, waardoor je kunt besparing op je energierekening

✅Vochtregulerend

Zoals hiervoor bij de eerdere voordelen ook al aangehaald heeft ecologische isolatiemateriaal de capaciteit om vocht te reguleren doordat het vocht kan bufferen in zijn vezels, maar ook transporteren zoals het vroeger in de plant ook al deed. Het kan het teveel aan vocht binnenshuis tijdelijk opslaan en weer afgeven aan de binnenlucht als deze wat droger is. Een ideale luchtvochtigheid is tussen de 40 procent en 60 procent. 

De nadelen van ecologische isolatiematerialen

❌Grotere initiële investering

Het klopt dat ecologische isolatie duurder is qua aanschaf dan minerale isolatie. In aanvulling op de hogere materiaalkosten zouden er ook wat hogere arbeidskosten kunnen zijn doordat het wat arbeidsintensiever is dan bijvoorbeeld synthetische isolatiematerialen eenvoudig opspuiten.

❌Minder gekwalificeerde aannemers

Nog niet elke aannemer is gewend om te werken met ecologische isolatiematerialen en het bijkomende dampopen bouwen. Dit zorgt ervoor dat veel gangbare aannemers het nog een te groot risico vinden en het niet aandurven om met ecologische materialen te werken omdat ze het niet gewend zijn.

❌Arbeidsintensiever

Het toepassen van ecologische isolatiematerialen is nog veelal in matten of zoals bij kalkhennep in blokken. Als je dit vergelijkt met het opspuiten van PIR-isolatie dan is het arbeidsintensiever, doordat er meer handelingen nodig zijn.

❌Lagere brandklasse

Ecologische isolatiematerialen hebben volgens Europese normeringen een lagere brandveiligheid en vallen daarmee over het algemeen in brandklasse D of E. Voor nieuwbouw is minimaal brandklasse D vereist.

❌Grotere isolatiedikte

Ecologische isolatiematerialen hebben een hogere lambdawaarde dan synthetische isolatiematerialen, dus daardoor een lagere isolatiewaarde. Dit zorgt ervoor dat voor een Rd-waarde van 3,5 bij de ecologische variant 14 centimeter nodig is en bij de synthetische maar 8 centimeter. Dat scheelt 6 centimeter. 

❌Niet 100% ecologisch

Aan ecologische isolatiematerialen worden zo’n 5 tot 10% toeslagstoffen toegevoegd zoals textielvezels, ammoniumzouten, polyofine en kunststoffen die onder andere gebruikt worden als brandbescherming, schimmelwerend middel en bindmiddel. Hierdoor kun je het materiaal eigenlijk nog niet op een 100% milieuvriendelijke manier composteren.

Minerale isolatiematerialen

Minerale isolatie is overal en er is dan ook geen twijfel over mogelijk dat minerale isolatie vaker voorkomt dan ecologische isolatie. De meeste huizen die al geïsoleerd zijn in de afgelopen eeuw hebben minerale isolatie zoals glas- of steenwol. De meeste mensen denken ook vaak automatisch aan minerale isolatie als ze denken over isolatie in het algemeen, omdat het de traditionele keuze is geweest bij het bouwen van huizen na 1970. Er zijn zeker veel voordelen aan het hebben van minerale isolatie, de belangrijkste zijn hierbij de lage initiële kosten, het gemak van installatie en de vele verkooppunten. Laten we hieronder meer ingaan op de voor- en nadelen van minerale isolatie.

Glaswol isolatie

Soorten minerale isolatiematerialen

Isolatiematerialen van minerale grondstoffen zijn onder andere: glas- en steenwol, cellenglas, perliet en vermiculiet, silicaatschuimkorrels, cellenbeton of geëxpandeerde kleikorrels. 

Om glas- en steenwol te maken moet glas en steen worden verhit tot 1000 °C om er isolatie-'suikerspinnen' van te maken. 

De voordelen van minerale isolatiematerialen

✅Lagere initiële investering

Als je even op internet zoekt naar prijzen voor glas- of steenwol kom je al gauw aanbiedingen tegen voor rond €3,50 per m2 voor een Rd van rond de 3,5. Gemiddeld betaal je bij plaatselijke bouwmarkten tussen de €5 en €11 per m2 voor glas- of steenwol met een Rd van ≥3,5. Hiermee is het één van de goedkoopste isolatiematerialen met een goede kwaliteit. Het is daarom ook niet zo gek dat de meeste huizen in de afgelopen eeuw zijn geïsoleerd met glas- of steenwol.

✅Veel gekwalificeerde aannemers

Bijna elke aannemer heeft weleens gewerkt met glas- en/of steenwol. Dit is ook niet zo gek omdat dit het meest bekende en toegepaste isolatiemateriaal is. Het is dan ook niet zo moeilijk om een plaatselijke aannemer te vinden die de isolatieklus met glas- of steenwol kan uitvoeren voor je.

✅Hogere brandklasse

Minerale isolatiematerialen zijn brandveilig en krijgen één van de hoogste brandklasses volgens Europese normering, namelijk A1, oftewel: onbrandbaar. 

✅Overal verkrijgbaar

In elke plaatselijk bouwmarkt is glas- of steenwol verkrijgbaar en vaak is het allebei goed voorradig. Het wordt meestal op rol verkocht en tussen een subcontructie van hout of metal-stud geplaatst die je ook in de bouwmarkt kunt kopen. Ook isolatiefolie kun je hier kopen. De grote bouwmarkten hebben ook instructievideo’s opgenomen als hulpmiddel voor de doe-het-zelver.   

✅Recyclebaar

Minerale isolatie is 65 tot 80% recyclebaar. Veel glaswol bestaat ook al uit gerecyclede glaswol en daarnaast ook uit gerecycled glas en zand.

✅Hittebestendig >100 °C

Minerale isolatie kan ook goed toegepast worden naast hittebronnen zoals schoorstenen, lichtspotjes en zonnepanelen. Dit is ook waarom nog weleens minerale isolatie plaatselijk wordt toegepast bij ecologisch isoleren, vanwege zijn uitstekende hittebestendigheid.

De nadelen van minerale isolatiematrialen

❌Houdt zomerse hitte korter buiten

Glas- en steenwol zijn vrij licht van gewicht en hebben een minder grote warmteopslagcapaciteit. Hierdoor is het mindert goed in staat om hitte buiten te houden. Zo houdt glaswol een factor 4 korter hitte buiten ten opzichte van ecologische isolatiematerialen en steenwol een factor 2 minder.

❌Energie-intensief

In een fabriek wordt glaswol gemaakt door onder andere zand en gerecycled glas te verhitten tot 1450 °C. Vervolgens wordt er een soort ‘suikerspinmachine’ gebruikt om glaswol te maken. Steenwol wordt op een vergelijkbare manier geproduceerd alleen dan van basaltsteen.

❌Hoge uitstoot broeikasgasemissie bij productie

Glas- en steenwol worden nog het meest toegepast als isolatiemateriaal dus ook het meest geproduceerd.

Rockwool, een bekende producent van steenwol, staat op de 50e plek van grootste vervuilers van stikstof en maar liefst op de 1e plek van grootste ammoniak vervuilers in Nederland. Saint Gobain Construction Product, een producent van glaswol, staat respectievelijk op plek 74 qua stikstof-uitstoot en plek 6 qua ammoniak uitstoot. 

❌Irriterend bij verwerking

Bij het verwerken van glaswol kan er irritatie ontstaan bij de ogen, huid en gezicht en in de keel en kun je ademhalingsproblemen krijgen door het vrijkomen van glasvezels. Het advies is daarom om lange mouwen, handschoenen en een mondkapje te dragen tijdens het verwerken.

❌Verliest isolatiewaarde bij vocht

Glaswol verliest sterk zijn isolatiewaarde als het te vochtig wordt. Om dit te voorkomen wordt er vaak een dampdichte laag toegepast aan de binnenzijde van de isolatie.

❌Grotere isolatiedikte

Minerale isolatiematerialen hebben een lagere lambdawaarde dan synthetische isolatiematerialen. Dit zorgt ervoor dat voor een Rd-waarde van 3,5 bij de minerale variant 14 centimeter nodig is en bij de synthetische maar 8 centimeter. Dat scheelt 6 centimeter. 

Synthetische isolatiematerialen

Synthetische isolatie is sterk in opkomst. Dit komt met name omdat het snel op bestaande constructies gespoten kan worden en omdat het een hogere isolatiewaarde heeft dan ecologische en minerale isolatiematerialen. Het kan dus dunner worden aangebracht voor de zelfde isolatiewaarde. Dit kan je veel ruimte schelen binnenshuis als je na-isoleert aan de binnenkant.

PUR-schuim

Soorten synthetische isolatiematerialen

Isolatiematerialen van petrochemische /synthetische grondstoffen zijn onder andere: 

geëxpandeerd polystyreen (EPS), geëxtrudeerd polystyreen (XPS), fenolformaldehydeschuim of resolschuim (PF), polyurethaan (PUR), polyisocyanuraat (PIR), expanderend isolatieschuim.

De voordelen van synthetische isolatiematerialen

✅Hoge isolatiewaarde

Synthetische isolatiematerialen hebben ongeëvenaard goede warmte-isolerende eigenschappen. Sommige synthetische isolatiematerialen hebben ongekend goede lambdawaardes, soms wel tot een factor 10 beter dan de lambdawaardes van ecologische en minerale isolatiematerialen. Synthetische isolatiematerialen zijn het resultaat van jaren lange doorontwikkelingen op het gebied van isolatie. De meeste problemen die je met ecologische en minerale isolatiematerialen ervaart hebben geleidt tot het ontwikkelen van synthetische isolatiematerialen. Het is dan ook niet zo gek dat er bij veel nieuwbouwwoningen synthetische isolatiematerialen worden gebruikt om ze (bijna) energieneutraal te maken.

✅Kleine isolatiedikte

Een van de grootste voordelen van synthetische isolatiematerialen is dat je met een relatieve dunne isolatiedikte hele goede isolatiewaardes haalt. Dit zorgt ervoor dat je weinig gebruiksoppervlak verliest als je na-isoleert aan de binnenzijde. Het is soms wel tot een factor 3 dunner dan ecologische en minerale isolatiematerialen voor dezelfde Rd-waarde.

✅Lichtgewicht

De meeste synthetische isolatiematerialen zijn gemaakt van geëxpandeerd materiaal en stilstaande lucht. Dit maakt het lichtgewicht en makkelijk hanteerbaar op de bouwplaats.

✅Goede beschikbaarheid

Synthetische isolatiematerialen zijn in de vorm van harde platen goed beschikbaar bij de meeste plaatselijke bouwmarkten of via een veelheid aan online verkoopkanalen.

✅Arbeidsextensief

Synthetische isolatiematerialen zijn, met de juiste bescherming, makkelijk te verwerken. Zo zijn synthetische isolatieplaten eenvoudig te verzagen. In vloeibare vorm is het eenvoudig te spuiten tegen bestaande constructie. Met de laatste methode kun je bijvoorbeeld een begane grond vloer van 50 m2 op één dag in zijn geheel vol spuiten. Dit is vier keer korter dan als je de begane grond vloer isoleert met isolatiematten.

✅Vochtwerend

Met name XPS is erg waterbestendig en vochtwerend. Voor de isolatie van vochtige ruimtes zoals badkamers gebruik je dan ook het beste XPS-platen.

✅Bestand tegen hoge druktsterkte

Hierdoor kan synthetische isolatie ook gebruikt worden voor daken en vloeren met een hoge mechanische belasting zonder extra benodigde subconstructies.

De nadelen van synthetische isolatiematerialen

❌Houdt zomerse hitte korter buiten

Synthetische isolatiematerialen zoals PIR-platen zijn vrij licht van gewicht en hebben een minder grote warmteopslagcapaciteit. Hierdoor is het minder goed in staat om hitte buiten te houden. Zo houden PIR-platen een factor 2,5 korter hitte buiten ten opzichte van ecologische isolatiematerialen en EPS een factor 2 minder.

❌Energie-intensief

Om synthetische isolatiematerialen zoals PIR, PUR, XPS en EPS te maken is een petrochemische proces nodig dat veel energie vraagt. 

❌Hoge uitstoot broeikasgasemissie bij productie

Bij synthetische isolatiematerialen zoals gespoten PUR raadt Milieucentraal de variant met HFK’s als blaasmiddel af. Dit zijn namelijk broeikasgassen die tussen de 800 en 3200 keer sterker zijn dan CO2. Gelukkig bieden veel vloerisolatiebedrijven gespoten PUR aan met HFO’s op waterbasis als blaasmiddel.

❌Ongezond

Synthetische isolatiematerialen komen de laatste tijd steeds vaker in het nieuws vanwege de negatieve effecten op onze gezondheid. De meningen zijn verdeeld of PIR en PUR al dan niet schadelijk zijn voor de gezondheid. Feit is wel dat bij het uitharden tijdens het verwerkingsproces van het schuim er wel degelijk gevaarlijke stoffen (isocyanaten) vrijkomen.

❌Chemisch afval na levensduur

Synthetische isolatiematerialen zijn moeilijk te recyclen, met name in gespoten vorm, en komen na hun levensduur op de hoop van chemische afval terecht. 

Technische eigenschappen van alle verschillende soorten isolatiemateriaal

Technische eigenschappen van alle verschillende soorten isolatiemateriaal